Linkse en rechtse populisten vinden nieuwe zondebokken

Rob de Wijk

02/06/12

Het eerste decennium van deze eeuw waren de jaren van strijd tegen moslims en terrorisme. Die zijn nu naadloos ingeruild voor eurofielen en bezuinigers. Maar in beide gevallen gaat het om onzalige discussies over zondebokken die het zicht aan de werkelijk belangrijke zaken onttrekken.

De onbezonnen strijd die president Bush tegen het terrorisme begon, leidde tot oorlogen die 150 miljard dollar per jaar kostten en bijdroegen aan het kolossale begrotingstekort waardoor Amerika zich bij het uitbreken van de financiële crisis in een slechte situatie bevond. In Nederland en de rest van Europa leidde die blikvernauwende obsessie met moslims tot maatschappelijke polarisatie die het politieke systeem zijn slagkracht ontnam toen de eurocrisis escaleerde.

Aan beide kanten van de oceaan onttrok de obsessie met moslims en terrorisme het zicht op de cruciale vraag hoe wij onze welvaart en veiligheid kunnen waarborgen in een tijd waarin de wereld in hoog tempo verandert. De opkomst van landen als China en grondstoffenschaarste kan maar één slachtoffer opleveren. Dat is het deel van de wereld dat het meest te verliezen heeft en de wereld de afgelopen eeuwen heeft gedomineerd. Juist: wij dus.

Maar terwijl we een financiële crisis moeten oplossen, worden net als na 11 september 2001 nieuwe zondebokken aangewezen en simplistische, dus contraproductieve oplossingen voorgesteld. Zondebokken en simplistische maatregelen dienen er alleen maar voor om kiezers aan je kant te krijgen. Het mobiliserende effect, niet de feitelijke gevolgen zijn van belang. Kijk naar het plan van de nieuwe Franse president Hollande om de rijken extra te belasten. Het klonk redelijk, maar leidde tot een exodus naar Zwitserland, Londen en Brussel. Ook PvdA-leider Samsoms plan om 'dood kapitaal' (spaartegoeden van meer dan 150.000 euro) 'af te romen' zal leiden tot ontduiking en kapitaalvlucht. Brave belastingbetalers die bewust geen schulden hebben gemaakt, vinden alleen al zijn terminologie beledigend. Zij zullen hun bezit willen veilig stellen, temeer omdat hun vertrouwen dat politici de eurocrisis kunnen oplossen met de dag afneemt.

Daar is alle reden voor. In de aanloop naar de verkiezingen zie ik in het gefragmenteerde politieke landschap geen enkele coherente visie op economische groei. Waarmee gaan we ons geld in die snel veranderende wereld verdienen en hoe gebruiken we Europa daarvoor? Ik vrees dat ik geen antwoord krijg. Noodzakelijke maatregelen als het aantrekkelijk maken van Nederland als ondernemersland, als vestigingsplaats voor innovatieve bedrijven en het doen van investeringen in innovatie raken ondergesneeuwd in zinloze tirades op eurofielen en 'rijken'.

Als politici in Europa al niet in staat zijn een miniprobleem als de Griekse schuldencrisis op te lossen, dan zijn zij feitelijk nergens toe in staat. Aanpassing aan de nieuwe geopolitieke realiteit die door de opkomst van landen als China wordt geschapen? Vergeet het maar. Sinds de aanslagen van '9/11' is de effectiviteit en de legitimiteit van ons politieke systeem geleidelijk geërodeerd. Hervorming vanuit het redelijke midden is urgent. Want linkse en rechtse populisten staan in de rij om u en mij met simplistische retoriek een eurofielenvrij uitgavenparadijs achter veilige, dichte grenzen aan te praten.