Die eeuwige vlam

woensdag 9 april 2008 door NRC Handelsblad

San Francisco maakte zich vandaag op voor de tocht van de olympische vlam door de stad. Omdat er massale protestacties worden verwacht bij deze estafetteloop, hebben de autoriteiten strenge veiligheidsmaatregelen getroffen. Niet zonder reden, want de fakkeltocht is deze week in Londen en Parijs al behoorlijk uit de hand gelopen. Massaal grepen demonstranten het verschijnen van de vlam aan om te protesteren tegen de schending van de mensenrechten in China in het algemeen en in Tibet in het bijzonder.

Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) kan wel menen dat de Spelen zoveel mogelijk gevrijwaard dienen te blijven van politieke interventies, de realiteit is anders. De Olympische Spelen worden aangegrepen om de aandacht te vestigen op misstanden in het land waar ze worden gehouden. De sfeer van internationale verbroedering die de organisatoren van de Spelen voor ogen zeggen te hebben, is op voorhand verstoord. De reacties van de Chinese autoriteiten en burgers variëren van het domweg ontkennen van de protestacties tot een houding van gekrenkte nationale trots.

Symbolen horen bij de Olympische Spelen en ze dragen bij aan de charme ervan. Niettemin is de vraag gerechtvaardigd wat de zin is van het gesleep met een toorts over de hele wereld. In elk geval gaat de aardigheid ervan af, als de estafetteloop vooral dient als decor voor boze demonstranten en als atleten die de toorts dragen, beschermd moeten worden.

Het vuur zelf herinnert aan de rol die het heeft gespeeld in de geschiedenis van de mensheid en van de Olympische Spelen. Maar de historische betekenis van de fakkelloop is betrekkelijk en dubieus. De olympische vlam werd voor het eerst ontstoken in 1928, in Amsterdam. De eerste estafetteloop was in 1936 en voerde naar Berlijn. Daar werd de fakkel het Olympisch Stadion binnengedragen, in aanwezigheid van de Führer, terwijl toeschouwers en soldaten de Hitlergroet brachten. Er zijn tradities met een glorierijkere oorsprong, om het mild uit te drukken.

In 1936 voerde de tocht over 3.422 kilometer van Griekenland via Bulgarije, Joegoslavië, Hongarije en Tsjechoslowakije naar Duitsland. Sindsdien werd het olympische vuur iedere keer van Olympia naar de organiserende stad vervoerd. En de commercie sloeg toe. De organisatoren van de Spelen in Los Angeles, 1984, verkochten de tocht per kilometer aan belangstellenden en een colamerk kwam prominent in beeld.

Vier jaar geleden legde de toorts, die van Olympia naar Athene moest, 78.000 kilometer af .En dit jaar is het niet anders. Verspreid over de hele wereld rennen lopers door 21 steden, waarna de toorts op 8 augustus in Peking zal arriveren. Het is megalomanie. IOC-vicepresident Gosper heeft ervoor gepleit de tocht voortaan te beperken tot de rechtstreekse route van Olympia naar de organiserende stad. Daarmee zullen demonstranten ook in de toekomst niet worden weerhouden, maar voor een meer bescheiden maatvoering is veel te zeggen. Laten de Olympische Spelen vooral blijven wat ze zijn: een mooi mondiaal sportevenement. Meer hoeft niet.