Lek in 'commissie stiekem' verdeelt Tweede Kamer

Jan Hoedeman, Natalie Righton

19/02/14

Het afluisterschandaal rondom minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken groeit uit tot een splijtzwam in de Tweede Kamer. Fractievoorzitters van de oppositie reageerden dinsdag ziedend op de suggestie dat Plasterk de Kamer beter informeerde dan de Kamer zelf wilde toegeven. Nieuw spoedberaad was nodig om de lucht te klaren.

In diverse media suggereerde PvdA-leider Diederik Samsom de afgelopen dagen dat Plasterk de fractievoorzitters al in december in de zogenoemde commissie stiekem informeerde over de betrokkenheid van de Nederlandse inlichtingendiensten bij afluisterpraktijken. Mede daarom zou hij zo boos zijn geworden toen een groot deel van de Kamer vorige week aanstuurde op het vertrek van Plasterk wegens misleiding van de Kamer. Die boosheid leidde meteen al tot oplopende spanning tussen Samsom en D66-leider Alexander Pechtold, een van de steunpilaren waarop het kabinet sinds enkele maanden leunt.

Plasterk overleefde ternauwernood een motie van wantrouwen nadat duidelijk was geworden dat hij de Kamer onjuist had ingelicht over de handelwijze van Nederlandse spionagediensten. Hij had gezegd dat de Amerikanen 1,8 miljoen Nederlandse telefoondata hadden onderschept, terwijl Nederland dit zelf deed en het niet Nederlandse maar buitenlandse telefoondata betrof. De fractievoorzitters 'achten zich hierover niet geïnformeerd' tot februari van dit jaar.

NRC Handelsblad meldde gisteren op basis van anonieme bronnen dat het kabinet de waarheid al onthuld zou hebben in een vergadering van de parlementaire Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (de CIVD, ook wel 'de commissie stiekem', waarin alle fractievoorzitters zitten) op 12 december 2013.

'Tussen neus en lippen door'

Veel fractievoorzitters zagen in dat nieuws meteen de hand van Samsom - een poging om Plasterk alsnog te verdedigen. De werkelijkheid is anders, zeggen zij: niet Plasterk, maar directeur Pieter Bindt van de MIVD heeft op 12 december 'tussen neus en lippen door' en 'tijdens de rondvraag' iets gemeld aan de commissie over de Nederlandse betrokkenheid bij de afluisterpraktijken, zo vertellen drie ingewijden aan de Volkskrant.

Ministers Plasterk en Hennis bij het debat over de 1,8 miljoen metadata.

De aanwezige ministers, Plasterk en Jeanine Hennis (Defensie), hebben destijds niet gemeld dat het ging om een wijziging van het kabinetsstandpunt. Geen van de tien aanwezige fractievoorzitters heeft de informatie daarom bewust opgeslagen als een belangrijke mededeling die later ook nog eens politiek explosief bleek te zijn. Als teken hoe onbeduidend de mededeling was, wijst een van de hoofdrolspelers op het feit dat deze niet eens is opgenomen in de notulen.

De commissie kwam gisteren in de middag in spoedberaad bijeen om de suggestie meteen uit de wereld te helpen. In een gezamenlijke verklaring namen de fractievoorzitters, Samsom incluis, vervolgens krachtig afstand van de suggestie dat zij wel geïnformeerd zijn.

Straatje schoon vegen

Bij een groot deel van de oppositie leefde dinsdag het idee dat de PvdA alsnog haar 'straatje probeert schoon te vegen' en haar 'handen wit wil wassen'. De kwestie leidde intern al op 4 februari tot grote ophef. In een vergadering van de commissie deed Plasterk ook toen al een beroep op Pieter Bindts woorden van 12 december. De bewindsman stelde voor om in het toen nog te houden openbare debat in de Kamer hardop te melden dat hij de commissie eerder al had ingelicht.

Hij kreeg nul op het rekest. 'Als tien fractievoorzitters daar zitten en bij alle tien gaat er geen bel rinkelen dat ze eerder zijn geïnformeerd, dan klopt er iets niet', zegt een betrokkene. Een ander zegt: 'We worden erin geluisd.'

Na de eerdere botsing hierover tussen Samsom en Pechtold kwam Samsom dinsdag in aanvaring met CDA-leider Sybrand Buma. Die verklaarde dat hij het 'ongelooflijk stom' van Samsom vindt de commissie stiekem te gebruiken om Plasterk vrij te pleiten. Hij suggereerde daarmee dat Samsom de bron is van NRC Handelsblad. Samsom haalde verhaal bij Buma door in de wandelgangen van de Kamer op hem af te lopen en te gebaren: 'Wat is dit nou weer?'