'Een quantumcomputer van de NSA klinkt veel spannender dan het is'

Maarten Keulemans

04/01/14

Wat betekent het eigenlijk dat de Amerikaanse inlichtingendienst NSA werkt aan een 'quantumcomputer'? Het klinkt veel spannender dan het is, betoogt Maarten Keulemans in zijn blog.

Komt er dan maar geen einde aan de snode streken van de NSA? Na het hacken van de mobiel van Angela Merkel en het afluisteren van de telefoons van het halve Europese diplomatencorps, blijkt het Amerikaanse spionnennest nu ook te werken aan een futuristische 'quantumcomputer', onder de megalomane projectnaam 'Owning the Net'. Dat althans onthulde klokkenluider Edward Snowden, via The Washington Post ditmaal.

Brrr, maak je borst maar nat. In een quantumcomputer gaan berekeningen niet één voor één, maar parallel, dankzij de wonderlijke eigenschap van quantummechanische onderdelen om meerdere dingen tegelijk te kunnen zijn. Het kraken van een zogeheten RSA-sleutel* voor internetverkeer bijvoorbeeld lukt een quantumcomputer in een paar seconden; een gewone computer zou er miljarden jaren over doen. Pak een quantumcomputer erbij, kortom, en de digitale wereld heeft geen geheimen meer.

Geen nieuws

Er is eigenlijk maar één 'maar'. Hoewel het woord 'onthulling' anders doet vermoeden, is het helemaal geen nieuws dat de NSA aan een quantumcomputer werkt. Het staat zelfs op hun website. In het blad Defense News sprak een cryptografie-expert van de NSA er al eens over. Het technologieblog PandoDaily schreef vorige zomer over het project, net als trouwens het linkse opinieblad Mother Jones. Het enige nieuwe element is het prijskaartje van het project (58 miljoen euro) en de opmerking dat het nog niet erg opschiet, daar aan de Universiteit van Maryland, waar het onderzoek plaatsvindt.

Maar ook dat verbaast niemand. Quantumcomputeren vergt het stabiel houden van 'quantumbits', exotische quantum-schakelaars die in meerdere standen tegelijk staan. Die hebben de onhebbelijkheid dat ze bij de minste verstoring uit elkaar vallen - letterlijk al als je ernaar kijkt. 'Quantumcryptografie is nog ver verwijderd van toepassing, wat je er ook over leest', zei MIT-informaticus Scott Aaronson daarover vorige zomer. Interessant, want Aaronson kent het NSA-programma van binnenuit.

Goed, er is dus geen nieuws en ook nog geen quantumcomputer. Waarom dan de ophef?

Het lijkt erop dat er iets anders meespeelt: de sciencefictionfactor. In de berichtgeving is er sprake van 'metalen dozen zo groot als een kamer' waarin men 'onder geheim contract' werkt aan 'delicate quantumexperimenten'. Je ziet het al helemaal voor je: een ondergrondse basis à la James Bond, waar mannen in witte pakken sleutelen aan een raadselachtige, zoemende machine.

Arnold Arnold

De zaak doet denken aan een geval dat een beetje in vergetelheid is geraakt, van vóór het internettijdperk. In januari 1984 zorgde een Russische informaticus genaamd Arnold Arnold voor enige paniek, toen The Guardian meldde dat hij erin was geslaagd de RSA-versleuteling te kraken. Alle geheime informatie uit het Westen zou spoedig in handen van de Russen vallen, zo schreef de krant. Allemaal dankzij deze Bond-schurk met zijn gekke naam.

Arnold Arnold (die geheel in 007-stijl op de foto verscheen: lange regenjas, valse grijns, in een soort ondergrondse tunnel) had met de nieuwe techniek meteen de laatste stelling van Fermat bewezen, een berucht, destijds nog onopgelost wiskundig raadsel. Paniek!

Totdat experts nog eens goed keken en ontdekten dat het allemaal meeviel. Er klopte niks van Arnolds bewijs, en ook niet van zijn code-kraakprogramma. 'Ik geloof niet dat de sleutel deze eeuw nog wordt gekraakt', zei een opgeluchte veiligheidsexpert destijds in New Scientist. En zelfs al was het Arnold Arnold wél gelukt: 'Het enige wat we hoeven te doen om de sleutel exponentieel sterker te maken, is hem langer maken.'

Dat is nu niet anders. De quantummachines die over tien, twintig of dertig jaar de sleutels van vandaag kunnen kraken, kunnen volgens diverse experts immers ook worden gebruikt om een nieuwe generatie versleutelingen te maken - een quantumgeneratie van superversleutelingen, die zelfs een quantumcomputer hoofdbrekens zullen kosten.

Heus: er moeten nog heel wat James Bond-films verschijnen, voordat de wapenwedloop met de hackers winnaars of verliezers oplevert.

Maarten Keulemans is chef wetenschap van de Volkskrant.